"İnsan Hakları Evrensel
Beyannamesi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca 50 yıl
önce 10 Aralık 1948 günü kabul edilmiştir. Geçen yıl
75.yılını kutladığımız Türkiye Cumhuriyeti'nin Anayasa'da
belirtilen niteliklerinden biri de "insan haklarına
saygılı" olmaktır.
İnsan hakları evrensel beyannamesinin Türkiye'de "resmi
gazete ile yayınından sonra okullarda okutulması,
yorumlanması, Bakanlar Kurulu'nun 6 nisan 1949 tarihli
toplantısında 3/9119 sayı ile kararlaştırılmıştır.
Aşağıdaki
metin, 27 mayıs 1949 tarih ve 7217 sayılı Resmi Gazetede
yayınlanan resmi çeviridir.
İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ
İnsanlık topluluğunun bütün bireyleriyle kuruluşlarının bu
Bildirgeyi her zaman göz önünde tutarak eğitim ve öğretim
yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygıyı geliştirmeye,
giderek artan ulusal ve uluslararası önlemlerle gerek üye
devletlerin halkları ve gerekse bu devletlerin yönetimi
altındaki ülkeler halkları arasında bu hakların dünyaca
etkin olarak tanınmasını ve uygulanmasını sağlamaya çaba
göstermeleri amacıyla tüm halklar ve uluslar için ortak
ideal ölçüleri belirleyen bu İnsan Hakları Evrensel
Bildirgesini ilan eder.
Madde 1- Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından
eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler, birbirlerine
karşı kardeşlik anlayışıyla davranmalıdırlar.
Madde 2- Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal
veya başka bir görüş, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet,
doğuş veya herhangi başka bir ayrım gözetmeksizin bu
Bildirge ile ilan olunan bütün haklardan ve bütün
özgürlüklerden yararlanabilir. Ayrıca,
ister bağımsız olsun, ister vesayet altında veya özerk
olmayan ya da başka bir egemenlik kısıtlamasına bağlı ülke
yurttaşı olsun, bir kimse hakkında, uyruğunda bulunduğu
devlet veya ülkenin siyasal, hukuksal veya uluslararası
statüsü bakımından hiçbir ayrım gözetilmeyecektir.
Madde3
-Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır.
Madde 4- Hiç kimse kölelik veya kulluk altında
bulundurulamaz, kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde
yasaktır.
Madde 5- Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık
dışı veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza
verilemez.
Madde 6- Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal
kişiliğinin tanınması hakkı vardır.
Madde 7- Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım
gözetilmeksizin yasanın korunmasından eşit olarak
yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin bu Bildirgeye aykırı
her türlü ayrım gözetici işleme karşı ve böyle işlemler
için yapılacak her türlü kışkırtmaya karşı eşit korunma
hakkı vardır.
Madde 8-
Herkesin anayasa yada yasayla tanınmış temel haklarını
çiğneyen eylemlere karşı yetkili ulusal mahkemeler eliyle
etkin bir yargı yoluna başvurma hakkı vardır.
Madde 9- Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz, tutuklanamaz
ve sürgün edilemez.
Madde 10-
Herkesin, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine
bir suç yüklenirken, tam bir şekilde davasının bağımsız ve
tarafsız bir mahkeme tarafından hakça ve açık olarak
görülmesini istemeye hakkı vardır.
Madde 11
1. Kendisine bir suç yüklenen herkes, savunması için
gerekli olan tüm güvencelerin tanındığı açık bir yargılama
sonunda, yasaya göre suçlu olduğu saptanmadıkça, suçsuz
sayılır.
2. Hiç kimse
işlendiği sırada ulusal yada uluslararası hukuka göre bir
suç oluşturmayan herhangi bir eylem veya ihmalden dolayı
suçlu sayılamaz. Kimseye suçun işlendiği sırada
uygulanabilecek olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
Madde 12- Kimsenin özel yaşamına, ailesine konutuna yada
haberleşmesine keyfi olarak karışılamaz, şeref ve adına
saldırılamaz. Herkesin bu gibi karışma ve saldırılara
karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.
Madde 13
1. Herkesin bir devletin toprakları üzerinde serbestçe
dolaşma ve oturma hakkı vardır.
2. Herkes ,
kendi ülkesi de dahil olmak üzere, herhangi bir ülkeden
ayrılmak ve ülkesine yeniden dönmek hakkına sahiptir.
Madde 14
1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere sığınma ve
sığınma olanaklarından yararlanma hakkı vardır.
2. Gerçekten
siyasal nitelik taşımayan suçlardan veya Birleşmiş
Milletlerin amaç ve ülkelerine aykırı eylemlerden doğan
kovuşturma durumunda bu haktan yararlanılamaz.
Madde 15
1. Herkesin bir yurttaşlığa hakkı vardır.
2. Hiç kimse
keyfi olarak yurttaşlığından veya yurttaşlığını değiştirme
hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 16.
1.Yetişkin her erkeğin ve kadının , ırk, yurttaşlık veya
din bakımlarından herhangi bir kısıtlamaya uğramaksızın
evlenme ve aile kurmaya hakkı vardır.
2. Evlenme
sözleşmesi, ancak evleneceklerin özgür ve tam iradeleriyle
yapılır.
3. Aile,
toplumun, doğal ve temel unsurudur, toplum ve devlet
tarafından korunur.
Madde 17
1. Herkesin tek başına veya başkalarıyla ortaklaşa
mülkiyet hakkı vardır.
2. Hiç kimse
keyfi olarak mülkiyetinden yoksun bırakılamaz.
Madde 18- Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne
hakkı vardır. Bu hak, din veya topluca, açık olarak ya da
özel biçimde öğrenim, uygulama, ibadet ve dinsel
törenlerle açığa vurma özgürlüğünü içerir.
Madde 19- Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı
vardır. Bu hak düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek,
ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri
her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını
gerekli kılar.
Madde 20
1. Herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek kurma
ve derneğe katılma özgürlüğü vardır.
2. Hiç kimse
bir derneğe girmeye zorlanamaz.
Madde 21.
1. Herkes, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler
aracılığı ile ülkesinin yönetimine katılma hakkına
sahiptir.
2. Herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak
yararlanma hakkı vardır.
3. Halkın iradesi hükümet otoritesinin temelidir. Bu
irade, gizli veya serbestliği sağlayacak benzeri bir
yöntemle genel ve eşit oy verme yoluyla yapılacak ve
belirli aralıklarla tekrarlanacak dürüst seçimlerle
belirlenir.
Madde 22- Herkesin, toplumun bir üyesi olarak, sosyal
güvenliğe hakkı vardır. Ulusal çabalarla ve uluslararası
işbirliği yoluyla ve her devletin örgütlenmesine ve
kaynaklarına göre, herkes onur ve kişiliğinin serbestçe
gelişim için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel
haklarının gerçekleştirilmesi hakkına sahiptir.
Madde 23
1. Herkesin çalışma, işini serbestçe seçme, adaletli ve
elverişli koşullarda çalışma ve işsizliğe karşı korunma
hakkı vardır.
2.Herkesin,
herhangi bir ayrım gözetmeksizin, eşit iş için eşit ücrete
hakkı vardır.
3. Herkesin
kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır ve gerekirse
her türlü sosyal koruma önlemleriyle desteklenmiş bir
yaşam sağlayacak adil ve elverişli bir ücrete hakkı
vardır.
4. Herkesin
çıkarını korumak için sendika kurma veya sendikaya üye
olma hakkı vardır.
Madde 24- Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle
çalışma süresinin makul ölçüde sınırlandırılmasına ve
belirli dönemlerde ücretli izne çıkmaya hakkı vardır.
Madde 25
1. Herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için
beslenme, giyim, konut ve tıbbi bakım hakkı vardır.
Herkes, işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık ve
kendi iradesi dışındaki koşullardan doğan geçim sıkıntısı
durumunda güvenlik hakkına sahiptir.
2. Anaların
ve çocukların özel bakım ve yardım görme hakları vardır.
Bütün çocuklar, evlilik içi veya evlilik dışı doğmuş
olsunlar, aynı sosyal güvenceden yararlanırlar.
Madde 26.
1. Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk
ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim
zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır.
Yüksek öğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir
eşitlikle açık olmalıdır.
2. Eğitim
insan kişiliğini tam geliştirmeye ve insan haklarıyla
temel özgürlüklere saygıyı güçlendirmeye yönelik
olmalıdır. Eğitim, bütün uluslar, ırklar ve dinsel
topluluklar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu
özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışı koruma
yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.
3. Çocuklara verilecek eğitimin türünü seçmek, öncelikle
ana ve babanın hakkıdır.
Madde 27
1. Herkes toplumun kültürel yaşamına serbestçe katılma,
güzel sanatlardan yararlanma, bilimsel gelişmeye katılma
ve bundan yararlanma hakkına sahiptir.
2. Herkesin
yaratıcısı olduğu bilim, edebiyat ve sanat ürünlerinden
doğan maddi ve manevi çıkarlarının
korunmasına hakkı vardır.
Madde 28- Herkesin bu Bildirgede öngörülen hak ve
özgürlüklerin gerçekleşeceği bir toplumsal ve uluslararası
düzene hakkı vardır.
Madde 29
1. Herkesin, kişiliğinin serbestçe ve tam gelişmesine
olanak veren topluma karşı ödevleri vardır.
2. Herkes
haklarını kullanırken ve özgürlüklerinden yararlanırken,
başkalarının hak ve özgürlüklerinin tanınması ve bunlara
saygı gösterilmesinin sağlanması ve demokratik bir
toplumda genel ahlak ve kamu düzeniyle genel refahın
gereklerinin karşılanması amacıyla yalnız yasayla
belirlenmiş sınırlamalara bağlı olur.
3. Bu hak ve
özgürlükler hiçbir koşulda Birleşmiş Milletlerin amaç ve
ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.
Madde 30- Bu bildirgenin hiçbir kuralı, herhangi bir
devlet, topluluk veya kişiye, burada açıklanan hak ve
özgürlüklerden herhangi birinin yok edilmesini amaçlayan
bir girişimde veya eylemde bulunma hakkını verir biçimde
yorumlanamaz.
|